10 tips voor scherpere landschapsfoto’s

Tip 1: Vermijd beweging en trillingen

Bij landschapsfotografie is het cruciaal om tijdens de opname elke vorm van trilling of beweging te vermijden. Een degelijk statief is dus onontbeerlijk. Maar niet alleen het type statief is belangrijk, je moet het ook goed leren gebruiken. Zorg dat het statief stevig en stabiel gepositioneerd is. Bij winderig weer doe je er vaak goed aan om het statief laag bij de grond te plaatsen en de poten wijd open te zetten. Zo vangt het toestel minder wind en wordt het draagvlak groter. Ook de statiefkop moet stevig vastgedraaid zijn en mag niet kunnen wegzakken.

Maak je gebruik van een statief? Dan heeft beeldstabilisatie weinig zin. Beeldstabilisatie werkt met ‘zwevende’ lenselementen die proberen om de beweging van de camera te compenseren. Wanneer je echter fotografeert met lange sluitertijden kan de beweging van deze lenselementen voor onscherpte zorgen. Zet de stabilisatie dus altijd uit wanneer je op statief fotografeert.

Maar er zijn nog andere zaken waar je aandacht aan moet besteden. Ik zie op workshops vaak mensen knoeien met de draagriem van hun camera. Die zit soms gekneld tussen het statief of hangt te wapperen in de wind en veroorzaakt dus trillingen. De riem haal je er dus best af wanneer je vanaf een statief werkt. Ga op zoek naar een draagriem die je gemakkelijk kunt verwijderen en terug bevestigen.

Tip 3: Kies de juiste scherptediepte

Een landschapsfoto moet scherp zijn vanaf de voorgrond tot de horizon. Je hebt dus veel scherptediepte (en dus een hoog diafragma) nodig om alles scherp af te beelden. Een fout die echter vaak gemaakt wordt is het toestel instellen op het hoogst mogelijke diafragma (bv. f/22). Maar aan de uitersten van het diafragma neemt de scherpte van de lens af. Bij te hoge diafragma’s krijg je immers last van lichtdiffractie die de scherpte en de kwaliteit van het beeld beïnvloedt. De meeste lenzen presteren het best tussen f/8.0 en f/16. Kies dus bij landschapsfotografie voor een diafragma rond f/11 – f/13 om de scherpste foto’s te garanderen. Om het beste bereik van jouw lens te achterhalen kan je eventueel enkele tests doen. Maak in gecontroleerde omstandigheden foto’s van hetzelfde onderwerp en wijzig telkens het diafragma. Je kunt hiervoor gebruik maken van een kalibratiediagram (gratis te downloaden op http://bit.ly/2D7BJ3v) om de scherpteverschillen goed in te schatten. Vergelijk nadien op de computer de beelden door in te zoomen naar 100% en te bepalen bij welk diafragma jouw lens de beste resultaten geeft.

Tip 5: Gebruik kwalitatieve lenzen

Je hebt wellicht al gemerkt dat de ene lens scherpere beelden aflevert dan de andere. Doorgaans kan je wel stellen hoe duurder de lens, hoe beter de kwaliteit en hoe scherper de beelden. Je kunt niet verwachten dat een kitlens van € 100 even goed presteert als een lens van € 1.000 of meer. Goed glas is dus belangrijk als je de ultieme scherpte wilt vastleggen. Tegenwoordig bestaan er camera’s met 40 megapixels en meer. Bij dergelijke resolutie worden ook lensfouten duidelijker zichtbaar. Een degelijke kwalitatieve lens is bij zo'n toestellen dus onontbeerlijk als je alle detail uit de sensor wilt halen.

Als je een lens kiest, vermijd dan lenzen met een te groot bereik zoals bv. een 18-300mm. Een lens die goed presteert zowel in groothoek als in het tele-bereik is zeldzaam. Je kunt dat bereik dus beter opsplitsen in verschillende lenzen: een groothoeklens (bv. 18-55mm), een standaardlens (bv. 24-70mm) en een telelens (bv. 70-200mm).

Tip 7: Stel manueel scherp

Je hebt niet alleen een goede lens nodig, je moet ze ook goed kunnen focussen. Autofocus werkt bij landschapsfotografie doorgaans minder goed om allerlei redenen. Om te beginnen fotografeer je landschappen vaak ’s morgensvroeg en ’s avonds laat bij weinig licht. Bovendien gebruik je vaak filters om bepaalde effecten te bereiken of het contrast onder controle te houden. Het beeld wordt bijgevolg donkerder en de autofocus krijgt het lastig. Daarnaast bestaat de kans dat de autofocus scherpstelt op een punt vooraan of achteraan in het beeld, waardoor de scherpte niet goed verdeeld wordt en voor- of achtergrond niet helemaal scherp zijn. Om die problemen te vermijden kan je dus best manueel scherpstellen. Er zijn verschillende manieren om de scherpte in te stellen. Je kunt o.a. gebruik maken van de hyperfocale afstand. Dit is de scherpstelafstand waarbij je de grootst mogelijke scherptediepte bereikt bij een gegeven brandpuntsafstand en diafragma. Alles vanaf de helft van deze scherpstelafstand tot oneindig wordt dan scherp afgebeeld. Hoe verloopt dit in de praktijk? Je maakt uiteraard eerst de compositie en zorgt voor een correcte belichting. Vervolgens lees je de brandpuntsafstand af en noteer je het gebruikte diafragma. Daarna kan je via apps zoals Hyperfocal (iOS) of Hyperfocal Pro (Android) de scherpstelafstand aflezen in functie van de brandpuntsafstand en het diafragma voor jouw type toestel (fullframe, APS-C of Micro four thirds). Schat vervolgens in op welke afstand dat punt zich bevindt en stel daarop scherp.

Hyperfocaal scherpstellen klinkt vrij complex en dat is het ook. Er bestaan gelukkig ook andere methodes om de scherpte correct in te stellen. Je kunt bijvoorbeeld gebruik maken van de 1/3 regel en scherpstellen op een punt dat zich op 1/3 in het beeld bevindt. Maak gebruik van het raster in je zoeker of in live view om dat punt te bepalen.

Tenslotte bestaat er nog een derde manier die ik meestal gebruik. Uit ervaring heb ik geleerd dat je vaak tot goeie resultaten komt wanneer je gebruik maakt van de aanduidingen op de lens. Bij weidse landschappen waarbij de voorgrond niet al te dicht bij de lens zit (dus normale statiefhoogte), kan je de scherpstelling instellen op oneindig. Zet hiervoor het streepje dat zich onderaan het venstertje met de scherpstelafstanden bevindt in het midden van het oneindigheidsteken (de liggende 8). Bij sommige lenzen wordt het oneindigheidsteken vooraf gegaan door een 'liggende L'. Zorg er in die gevallen voor dat de ‘L’ gelijk staat met het streepje.

Tip 9: Controle in live view

Je mag nog alles perfect instellen en de juiste technieken gebruiken, een grondige controle kan nooit kwaad. Controleer in live view de scherpte door in te zoomen en rond te scrollen in de foto. Nadat je de foto gemaakt hebt, controleer je nogmaals het eindresultaat. Maak altijd meerdere beelden zodat je van elke foto verschillende opnames hebt. Zit er dan een foto tussen waarbij de scherpte niet optimaal is, dan zijn er hopelijk nog andere beelden waar alles wel goed zit.